Önsel ÜNAL
Milyonlarca insanın muzdarip olduğu mama fiyatlarının yüksekliğinin en önemli sebeplerinden birisi gıda ürünleri olmalarına karşılık yüzde 20 kdv'ye tabii olmaları yer alıyor. Nedendir bilinmez, ülkemizde evcil hayvan beslemek lüks tüketim olarak sayılıyor. Sinema, tiyatro gibi sektörlerde kdv oranı yüzde 10 iken hayvan mamasında bu oran yüzde 20 olarak uygulanıyor. Hayvanseverler, mama fiyatlarındaki KDV’nin yüzde 1’e düşürülmesini istiyor. Peki mama fiyatları neden artıyor? Emekhaber sizler için araştırdı.
Hayvanseverler elini taşın altına nasıl koyacak?
Hükümet gündeminin bir anda öncelikli konusu haline gelen ve toplumun büyük çoğunluğunun karşı çıktığı sahipsiz sokak hayvanlarının sahiplenilmemesi halinde uyutularak öldürülmesini öngören teklif şimdilik rafa kalkmış gözüküyor. Teklifte çözüm önerileri arasında hayvanseverlerin de elini taşın altına koyması yer alırken, mama fiyatlarında neredeyse her ay yaşanan yüksek fiyat artışları, gönüllüleri ve de evcil hayvan sahibi olanları kara kara düşündürüyor.
Kedi-köpek mamalarının KDV oranın diğer yem (balık, kuş, tavuk, at gibi yüzde 1) KDV oranlarına göre yüksek olması, hayvanseverler başta olmak üzere birçok sivil toplum kuruluşu, siyasi parti temsilcileri ve meslek odalarının konusu haline geldi. Fahiş mama fiyatları, merdiven altı işletmelerin artmasına ve usulsüz mamaların yaygınlaşarak kedi ve köpeklerin sağlıksız mama tüketmesine sebep oluyor. En düşük mama fiyatı 400 TL’den başlıyor ve bu mamalara sokaktaki hayvanlar işleniş şekilleri ve kötü kokuları sebebi ile dönüp bakmıyorlar bile.
15 kg’lık mama büyük ırk köpeğe 1,5 ay gidiyor
Her köpeğin yaş ve ağırlığına göre ihtiyaç duyacağı mama miktarı farklı.15 kilogram mama bir kediye günlük 50 gr tüketim yapıldığında yaklaşık 10-12 ay gidiyor. Kaliteli mamalar kısırlaştırılmış kediler için 1400 ile 2.900 TL aralığında. Köpeklerde durum daha farklı.10-15 kg ağırlığında bir köpeğin günlük öğün miktarı, 150 ila 350 gr olarak değişiyor. 20-30 kiloya sahip canlarda ise ortalama 550 ila 650 gr gibi beslenme ihtiyacı bulunuyor. Fiyatları da kedi mamalarıyla hemen hemen eşdeğer. 15 kilogramlık mama küçük ve orta ırkta 2,5-3 ay, yetişkin bir köpek için ise en fazla 1,5 ay kadar gidebiliyor.
Özellikle sokaklarda yaşayan kedi ve köpekleri besleyen hayvan severler, doların yükselişine ve enflasyona bağlı olarak artan mama fiyatlarındaki KDV oranının yüzde 20 olmasına tepki gösteriyorlar.
Bu noktada siyasi partilere ve sivil toplum kuruluşlarına büyük görevler düşüyor.
Sinema ve Tiyatroda KDV yüzde 10, Mamada yüzde 20
Temel bir ihtiyaç olan ekmekte KDV oranı yüzde 1 olarak uygulanırken, kuş ve balık yemlerinde yüzde 1, bakliyat ürünlerinin birçoğunda yüzde 1, Gıda maddelerinde yüzde 10, sinema, tiyatro yüzde 10, Otel, konaklama yüzde 10 ve daha birçok sayabileceğimiz alanda devlet yüzde 1 ile 10 arası vergi alıyor. Ancak, yaşamsal temel ihtiyaç olan kedi ve köpek mamalarında ise yüzde 20 KDV uygulanıyor.
KDV oranının yüzde 1’e indirilmesi bekleniyor
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 28. maddesine eklenecek fıkra ile kedi ve köpek mamalarındaki yüzde 20 KDV oranının, yüzde 1’e indirilmesi beklentiler arasında.
Döviz kurlarındaki artışa bağlı olarak, son yıllarda kedi ve köpek mama fiyatlarına zam üstüne zam yapılıyor. Neredeyse mamalar her ay düzenli olarak bu zamdan nasibini alıyor.
Belediyelerin çoğu zaten ortada yoklar
Onlarca sokak hayvanına gönüllü olarak bakan hayvanseverler, yapılan zamlar sebebiyle, artık mama almakta zorlanıyorlar. Ev ve iş yerinde hayvan besleyenler ise yine benzer şekilde mama almakta maddi olarak zorlandıklarından hayvanlarını sokağa terk etme durumu ile karşı karşıya kalabiliyorlar. Sokaklara atılan, terk edilen cins kedi ve köpeklerin çoğu gerçek hayvanseverlerin değil, sadece kendi hayvanını sevenlerin eseri. Hazır mamaya alışkın bu canlılar sokakta çok fazla yiyecek bulamadıklarından zamanla agresifleşebiliyorlar. Belediyelerin çoğu ise bu konuda kaynak yetersizliğini bahane ederek zaten üzerlerine düşen görevi yerine getirmiyorlar.
Türkiye'de kedi ve köpek maması sektörü her geçen gün büyürken, bu alanda faaliyet gösteren firma sayısı ile ihracat ve ithalat rakamları da artmaya devam ediyor.
8 milyon sahipsiz sokak hayvanı neyle doyacak?
Öte yandan Türkiye'deki sahipli evcil hayvan sayısının 1,7 milyon köpek ve 4,7 milyon kedi olmak üzere 6 milyon 500 bin civarında olduğu tahmin ediliyor. Sokaklarda yaşayan sahipsiz hayvanların sayısı ise pandemi sürecinin atlatılmasından sonra terk edilmelere bağlı olarak kesin olmamakla birlikte kimi kaynaklara göre 6 ile 8 milyon arasında. Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı’ya göre ise sahipsiz köpek sayısı, 4 milyona yakın. Sokak hayvanlarını sahiplenme noktasında mama fiyatları olumsuz etken.
Her yüz evden 15’i köpek, 5’i kedi sahibi
Avrupa Kedi-köpek Maması Endüstrisi Federasyonu'nun (FEDIAF) 2023 verilerine göre de; Türkiye'de her 100 evden 15'inde sahiplenilmiş kedi, 5'inde ise sahiplenilmiş köpek bulunuyor.
Kedi sahipliğinde Türkiye, Avrupa ülkeleri arasında Yunanistan'ın ardından sondan ikinci sırada yer alıyor. Köpek bulunan hanelerin oranında ise açık ara sonuncu sırada yer alıyoruz. Türkiye'deki yüzde 5'lik orandan sonra en az köpek sahibi olan ev oranı yüzde 12 ile İsviçre.
Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, sahipsiz köpeklere ilişkin açıklamasında, "Başıboş köpek sayısının, 4 milyona yakın olduğu tahmin edilmektedir. Yıl içinde 1-2 defa doğum yapabilmeleri, her seferinde ortalama 6-8 yavru doğurmaları ve sürekli yer değiştirmeleri sebebiyle yerel yönetimlerce sağlıklı kayıt tutulamamakta ve net sayı belirlenememektedir"" ifadesini kullanmıştı.
Sahipli ve sahipsiz kedi köpek sayısındaki artış, mama sektörünü büyüttü
ABD Tarım Bakanlığı için hazırlanan bir rapora göre, Türkiye'de kedi ve köpeklerin çoğunun geçmişte "sofra artıkları" ile beslendiği, bu durumun son yıllarda değişmeye başladığı ve evcil hayvan maması kullananların sayısının artışa geçtiği kaydedildi. Kedilerin yaklaşık yüzde 35'inin, köpeklerin ise yüzde 20'sinin mama ile beslendiğine yer verilen raporda, bu rakamın ilerleyen yıllarda daha da artmasının beklendiğine vurgu yapıldı.
Mama üretici sayısı artışta
Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre, Türkiye'de kedi köpek maması sektörü her geçen gün büyürken, geçen yıl bakanlık izniyle faaliyete geçen işletmelerce 239 bin 176 ton kedi köpek maması üretildi.
Bakanlıktan 2020 yılında kedi köpek maması üretmek üzere 46 işletme izin alırken, 2021 yılında bu sayı 75'e, 2022 yılında 90'a, 2023 yılında 107'ye, bu yıl ise 114'e yükseldi.
Bakanlıktan izin alan bu işletmelerin önemli bir bölümü faaliyete geçerek mama üretimine başladı.
Büyüyen sektör ihracatı da ithalatı da artırıyor
Kedi köpek mamasına olan talebin artması ihracat ve ithalat rakamlarına da yansıyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, 2020 yılında kedi köpek maması ihracatı 46 bin tonken bu rakam geçen yıl 88 bin tona yükseldi.
Sektördeki büyüme ithalat rakamlarına da yansıdı. 2020 yılında 24 bin ton olan kedi köpek maması ithalatı geçen yıl 82 bin tonu aştı.
TÜİK verilerine göre, Türkiye'nin perakende satılacak hale getirilmiş kedi ve köpek maması ihracatı 2023'te 121 milyon 447 bin dolar olarak gerçekleşti.
Sektörün ithalatı ise 2020'de 86 milyon 674 bin dolar seviyesinde bulunurken geçen yıl 225 milyon 838 bin dolara çıktı.
Devam edecek…