İşyeri kavramı iş hukukunun temel kavramları arasında yer alırken, işletme iş hukukunda ikincil kavram olarak yer almaktadır. Bu anlamda iş hukuku hükümleri, yalnızca bir işyerinin varlığı durumunda uygulanabilecektir. Bu nedenle işyeri ve işletme kavramlarının ifade ettiği anlam birbirinden farklıdır.
İş Hukukuna göre işyerinin tanımı
Bu anlamda bir yerin işyeri mi yoksa işletme mi olduğunun tespiti oldukça önemlidir. Çünkü bu noktada işçilerin yararlanacağı haklar söz konusudur. İşyeri kavramı, 4857 sayılı İş Kanunu m. 2’de şöyle tanımlanmaktadır:
“İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir (m. 2/f.1). İşverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen yerler (işyerine bağlı yerler) ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçlar da işyerinden sayılır (m. 2/f.2). İşyeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir bütündür (m. 2/f.3)”. İşyeri eşyalar, iş araçları, personel, makineler, işyeri olarak kullanılan binalar, arsa, tezgah, hammaddeler gibi maddi unsurlardan; müşteri çevresi, ticaret unvanı, buluşlar, tecrübe, teknik bilgi, üretim yöntemleri, sosyal ilişkiler gibi maddi olmayan unsurlardan; patent, marka ve alacak hakkı gibi haklardan ve işgücü (emek) unsurundan oluşmaktadır.
İş Hukukuna göre işletmenin tanımı
4857 sayılı İş Kanununda işletme kavramının tanımı yapılmamıştır ancak işyeri ile işletme kavramlarının arasındaki fark bilinen bir gerçektir. İş Hukuku açısından işletme, “Üretim faktörlerinin (emek, çalışan işçiler) sermaye (maddi olan veya olmayan unsurlar), doğa (işin yapılacağı yer) müteşebbis (işveren) tarafından; planlı, tutarlı ve sistemli bir biçimde bir araya getirilerek, sürekli ve bağımsız olarak mal ya da hizmet üretimine veya mübadelesine yönelen ve bu amaçlara ulaşabilmek için tek bir işyerinden veya birden çok işyerinden meydana gelen ekonomik ve sosyal bir organizasyon” şeklinde tanımlanmaktadır. Daha anlaşılır bir ifadeyle işletme, “İşyerinden farklı olarak, iktisadi bir amacın gerçekleştirilebilmesi için bir işverene ait bir veya birden fazla işyerinin örgütlenmesinden oluşan bir ünitedir” demektir.
