EMEK HABER ÖZEL / Her yıl Aralık ayı sonunda Asgari Ücret Tespit Komisyonu Kararı’na göre belirlenen asgari ücret tutarı milyonlarca insanı doğrudan veya dolaylı olarak etkiliyor.
Asgari ücretteki artışlar, memurların, sözleşmeli personelin ve işçilerin de içinde bulunduğu milyonlarca insanı doğrudan veya dolaylı olarak etkilemektedir. Kimilerinin eline geçen ücret tutarı artarken kimilerinin de üzerindeki mali yük artmaktadır. Bazıları da aylık almaya başlamaktadır. Dolayısıyla asgari ücret artışı birçok kesimi doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen bir özellik arz etmektedir.
Buna göre asgari ücret artışının etkilediği ödemeleri 12 başlıkta açıklamaya çalışacağız.
1- Asgari ücret memur maaşlarını doğrudan etkiliyor
Belirlen asgari ücretten gelir vergisi alınmayacağı için asgari ücretliler için belirlenen net tutar kadar bütün çalışanların vergi matrahından indirim yapılmaktadır. Bu nedenle memurlar ve sözleşmeli personel için de asgari ücretin önemli bir etkisi bulunmakta ve doğrudan etkilenmektedir.
2- Asgari ücret evde bakım parası alacakların belirlenmesinde etkilidir
Bakıma muhtaç engelli ve bakıma muhtaç engelliye evde bakım hizmeti veren kişilere Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından ödenmekte olan evde bakım ücretleri memur maaş katsayısına göre belirlendiği için asgarî ücret artışı evde bakım ücretini etkilemiyor. Ancak, asgari ücret evde bakım parası alacakların belirlenmesinde etkili olmaktadır. Yani asgari ücretin çok artması birçok yeni kişiye maaş bağlanması anlamına gelmektedir.
3- Asgari ücretteki artış sigortalıların borçlanma tutarını arttırır
Sigortalıların borçlanma tutarları da asgari ücretle doğrudan ilgilidir. Bu nedenle borçlanma yapacak sigortalıların ödeyecekleri borçlanma tutarları da artmaktadır. Ayrıca, isteğe bağlı sigortalıların ödeyecekleri sigorta prim tutarlarından tutun da yurtiçi ve yurtdışı borçlanma tutarlarına kadar birçok ödeme asgari ücrete bağlıdır. Yine Bağ-Kur’luların ödeyecekleri prim tutarları ile SGK tarafından kesilen idari para cezalarının tutarı da asgari ücret tutarına göre belirlenmektedir.
Bu nedenle borçlanma yapacakların ellerini çabuk tutarak aralık ayı bitmeden borçlanma yapmalarını öneririz. Aksi takdirde 1 Ocak itibarıyla yani bir günlük farkla asgari ücretteki artış oranı kadar borçlanma tutarları artacaktır.
4- Asgari ücret milyonlarca GSS’linin ödeyeceği tutarı arttıracak
Genel sağlık sigortası kapsamında olanların ödeyecekleri GSS primleri de asgari ücrete göre belirlendiğinden asgari ücret artışı, ödenecek GSS primlerini de arttırmaktadır. Bu ödeme ise milyonlarca GSS’linin ödeyeceği prim yükünü arttırmaktadır. GSS’lilerin ödeyecekleri tutarlar ise asgari ücretin % 3 ü kadardır.
5- Asgari ücret işsizlik sigortası ve sigorta primine esas kazanç tavanını arttırır
İşsizlik ödeneği tutarı, onaltı yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde seksenini geçememektedir. Alt limit ise brüt asgari ücretin yüzde 40’ıdır. Dolayısıyla asgari ücret artışı işsizlik ödeneğinin hem tabanını hem de tavanını arttıracaktır.
6- Asgari ücret artışı, ödenen rapor parasını da arttırır
Sigortalılara (memurlar hariç) yapılan geçici iş göremezlik ödeneği; iş kazasının veya doğumun olduğu tarihten, meslek hastalığı veya hastalık halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki oniki aydaki son üç ay içinde, sigortalı adına SGK’ya bildirilmiş olan prime esas kazançlarının, bu süredeki gün sayısına bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama günlük kazanç esas alınarak hesaplanır. Dolayısıyla asgari ücret artışı SGK tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneği tutarını arttıracaktır.
7- Asgari ücret artışı istisna tutulacak yemek parası, çocuk ve aile zammını da arttıracak
Prime esas kazançlardan istisna tutulacak yemek parası, çocuk zammı ve aile zammı (yardımı) tutarları 5510 sayılı Kanun’un 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalıların;
-Yemek parası günlük asgari ücretin % 6 kadardır.
-Çocuk zammı bir aylık asgari ücretin brüt tutarının % 2 si kadardır.
-Aile zammı (yardımı) bir aylık asgari ücretin brüt tutarının % 10 u kadardır.
Bu tutarlar prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.
8- Asgari ücret artışı muhtar maaşlarını yükseltir
2108 sayılı Muhtar Ödenek ve Sosyal Güvenlik Yasası’nın 1’inci maddesine göre; Köy muhtarları ile şehir ve kasaba mahalle muhtarlarına, 14.750 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarda aylık ödenek verilmektedir. Bu ödenek damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmamaktadır. Bu ödeneğin net tutarının net asgari ücret tutarının altında kalması halinde aradaki fark, ödenek için öngörülen usul ve esaslar çerçevesinde herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ayrıca ödenmektedir.
Dolayısıyla asgari ücret tutarındaki artışın muhtar maaşlarını doğrudan etkilediğini ifade edebiliriz.
9- Esnaf oda başkanlarının maaşları arttırır
Asgari ücret artışın en fazla sevindirdiği grup asgari ücretle çalışanlardan ziyade bazı oda başkanları olmaktadır. Çünkü 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu’nun aylık ücretler ve huzur haklarını düzenleyen 56’ncı maddesinde ücretler asgari ücrete endekslenmiştir.
Buna göre esnaf ve sanatkârlar meslek kuruluşlarının yönetim kurulu üyelerinin huzur hakları, yönetim kurulu başkanı ve başkan vekilleri ile denetim kurulu ve disiplin kurulu üyelerine verilecek aylık ücretler ile merkez dışından genel kurul, başkanlar kurulu, yönetim kurulu, denetim kurulu ve disiplin kurulu toplantılarına katılacak üyelere ve bunların görevlendirilmelerinde ödenecek yolluk ve konaklama ücretleri, aşağıda belirtilen hadleri aşmamak kaydıyla ilgili esnaf ve sanatkârlar meslek kuruluşlarının genel kurullarınca belirlenmektedir. Genel kurullarda yapılan oylamada ise genellikle kanundaki limitler oylanarak kabul edilmektedir. Kanuna göre yönetim kurulu başkanlarına yapılacak ücret ödemeleri üye sayılarına göre asgari ücretin katları şeklinde belirlenmektedir.
10- Yeraltı maden işçilerine ödenecek asgari ücret daha fazla artar
Asgari ücret artışından en fazla faydalanacak kesimlerin başında yer altı maden işçileri geliyor. Soma faciasından sonra 3213 sayılı Maden Kanunu’nda yapılan düzenlemeyle taban ücretleri asgari ücretin iki katına çıkartılmıştır.
11- Asgari ücret artışı ile intörn maaşlarını artırır
İntörn doktor maaşları hesaplanırken net asgari ücret kadar ödeme yapılmaktadır. 2025 yılı ilk yarısı için devlet üniversitelerindeki intörn doktor maaşı net asgari ücret kadar olacaktır. Vakıf üniversitelerindeki intörn doktor maaşı ise 4.702 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutar kadardır. Ayrıca stajyer öğrenci maaşları da artacaktır.
12- Asgari ücret artışı Kısa Çalışma Ödeneği tutarını arttırır
Kısa çalışma ödeneği (KÇÖ) çalışanın 12 aylık ortalama ücretinin yüzde 60’ı oranında ödenmektedir. Ödenek tutarının tavanı ise asgari ücretin yüzde 150’sidir.
Sonuç olarak, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı asgari ücret artışları sonrasında prime esas kazançların alt ve üst sınırları ile bazı işlemlere esas tutarlarla ilgili olarak genelge çıkarttığı zaman asgari ücret artışlarının nasıl bir mali yük getirdiği daha net görülecektir. Asgari ücretlerdeki artışların kimilerini sevindirirken kimilerini de üzebildiğini ifade edebiliriz.
