Kontrol muayenesi, bir kişinin sağlık durumunun düzenli olarak takip edilmesi ve herhangi bir sağlık sorununun erken teşhisi amacıyla yapılan bir muayene türüdür. Bu muayeneler, kişinin genel sağlık durumunun değerlendirilmesinden, belirli bir hastalığın takibine kadar farklı amaçlarla yapılabilir.
Maluliyet ve Çalışma Gücü Kaybı Tespiti İşlemleri Yönetmeliği uyarınca, 5434 sayılı Kanuna tabi memurlar için göreve başladıktan sonra çalışma gücü kaybı oranları göz önünde bulundurularak aylık bağlananlar üzerinde kontrol muayenesi gerçekleştirilmektedir. Kontrol muayenesi, özetle malullük durumlarında artma, azalma gibi durumların takip edilmesi işlemidir.
Maluliyet ve Çalışma Gücü Kaybı Tespiti İşlemleri Yönetmeliği'nin 15. maddesine göre, 5434 sayılı Kanuna tabi olanlar, 5510 sayılı Kanunun geçici 4. maddesinin altıncı fıkrası uyarınca çalışma gücü kaybı oranı tespit edilenler için kontrol muayenesine tabi tutulmaktadır. Yani, göreve başladıktan sonra çalışma gücü kaybı oranlarına dayanarak yaşlılık aylığı bağlananlar için bu uygulama geçerlidir.
Bu çerçevede, 5510 sayılı Kanunun geçici 4. maddesinin 6. fıkrasında belirtilen hükme göre; "Bu Kanunun yürürlüğe girmeden önce 5434 sayılı Kanun hükümlerine tabi olarak çalışmaya başlayan ve çalışmaya başlamadan önce ilgili mevzuata göre en az % 40 engelli olduklarını gösteren bir sağlık kurulu raporu olanlar ile en az % 40 doğuştan engelli olduklarını belgeleyenler, aylık talep ettikleri tarihte bu Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı iseler; en az 5400 gün uzun vadeli sigorta primi bildirilmiş veya emekli keseneği ödenmiş olması şartıyla, talep etmeleri durumunda bu madde hükümleri doğrultusunda yaşlılık aylığı bağlanır." Ancak çalışmaya başladıktan sonra, Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucularının sağlık kurullarınca usulüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbi belgelerin incelenmesi sonucu, Kurum Sağlık Kurulunca çalışma gücündeki kayıp oranının;
a) % 50 ila % 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 5760,
b) % 40 ila % 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 6480,
gün uzun vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş olması kaydıyla, haklarında bu fıkra hükümleri uygulanır." hükmü uygulanmak suretiyle yaşlılık aylığı bağlananlar için de kontrol muayenesi geçerli olmaktadır.
Kontrol muayenesi, bireyin genel sağlık durumunu düzenli olarak takip etmek ve olası sağlık sorunlarını erken teşhis etmek amacıyla yapılan bir muayene türüdür. Bu sayede hastalıklar daha ileri evreye geçmeden fark edilebilir ve tedaviye daha erken başlanabilir. Kontrol muayeneleri, kişinin yaşına, sağlık durumuna ve risk faktörlerine göre farklı sıklıkta yapılabilir. Genellikle yılda bir kez yapılması önerilir ancak kronik hastalığı olan veya genetik yatkınlığı bulunan kişiler için bu sıklık artabilir. Muayene sırasında doktor, hastanın boyunu, kilosunu, tansiyonunu ve kalp atış hızını ölçer. Ayrıca, kan ve idrar tahlilleri, görüntüleme yöntemleri gibi ek testler de yapılabilir. Kontrol muayeneleri sayesinde sağlıklı yaşam alışkanlıkları benimsenebilir ve kronik hastalıkların ilerlemesi yavaşlatılabilir.
5510 sayılı Kanunun "Kontrol muayenesi" başlıklı 94 üncü maddesinde kontrol muayenesinin kapsamı belirlenmiştir. Bu madde hükmü ilk defa 5510 sayılı Kanunla memurlar için ilk defa getirilen bir uygulama olmaktadır.
Madde 94 hükmü şu şekildedir:
"Kurum yürütülen soruşturma kapsamıyla sınırlı olmak üzere;
a) Sağlık hizmeti alan genel sağlık sigortalısından veya bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilerden, sağlık hizmetinin gerçekten alınıp alınmadığını,
b) Sigortalının, isteğe bağlı sigortalının veya bunların hak sahiplerinin malullük, iş göremezlik raporlarında belirtilen rahatsızlıklarının mevcut olup olmadığını,
tespit amacıyla kontrol muayenesi ve tetkik yaptırılmasını talep edebilir.
Malüllük, vazife malullüğü aylığı veya sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış sigortalılar, malullük durumlarında artma veya başka birinin sürekli bakımına muhtaç olduğunu ileri sürerek aylık ve gelirlerinde değişiklik yapılmasını isteyebilecekleri gibi; Kurum da harp malullüğü, vazife malullüğü, malullük aylığı veya sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış sigortalılar ile aylık veya gelir bağlanan ve çalışma gücünün en az %60'ını yitiren malül çocukların kontrol muayenesine tabi tutulmasını talep edebilir.